İdare Hukuku Nedir? İdare Kavramı

İdare kavramı bazen bir faaliyeti bazen de bir teşkilatı ifade etmektedir. İdare kelimesi bir faaliyeti ifade ettiğinde maddi ya da fonksiyonel anlamda kullanılmış olur.  Kamu mallarının idaresi, illerin idaresi, devlet idaresi, örneklerinde idare kelimesi bir faaliyeti anlatmaktadır. İdare hukuku bağlamında “idare kavramı” kamusal işlemlerin yönetilmesini ifade eder. Anayasamızın 123. maddesinde de belirtildiği üzere ” idare kuruluş ve görevleriyle bir bütündür ve kanunla düzenlenir”. Anılı maddeden de idare kelimesi hem idari teşkilatı hem de idari faaliyeti içine alacak şekilde kullanılmıştır.

Yine anayasamızın 125. maddesinde yer alan  İdarenin her türlü işlem ve eylemine karşın yargı yolu açık olduğu belirtilmiştir. 

• İdare hukuku yeni/genç bir hukuk dalıdır.
• İdare hukuku mevzuat birliği olmayan (dağınık, tedvin edilmemiş) bir hukuk dalıdır. Bu yönü ile ceza hukuku, ticaret hukuku gibi diğer alanlardan farklıdır.
• İdare hukuku içtihatlara dayanır. Düzenlilik ilkesi, Süreklilik ilkesi, Yetki ve usulde paralellik ilkesi, kamu hizmetlerinin değişkenliği ilkesi anayasal ve yasal ilkeler değildir. Yargı içtihatlarıyla belirlenmiş ilkelerdir. 
• İdare hukuku amacı, kamu yararını gerçekleştirmektir.  
• İdare hukuku eşitsizlik ilkesi üzerine inşa edilmiş bir hukuk dalıdır. 
• İdare hukukundan doğan davalar idari yargıda çözümlenmektedir. 
• İdare hukuku alanı bağımsız bir hukuk dalıdır.
• İdare hukukunun temel işlevi idareyi hukuka bağlamaktır. 
• İdare hukuku anayasa hukukunun somutlaşmış halidir. 
• İdare hukukunda yapılan idari işlemler, genel olarak kişilerin statülerinde değişiklik yapan işlemlerden oluşmaktadır.

Hukukun şekli olan kaynakları, hem onu yapan organ veya makamın devlet hiyerarşisindeki yerine göre hem de en soyut olandan daha az soyut olana doğru sıralanmaktadır.

Bu sıralanış içinde geçerlik bakımından, en kuvvetli olanı ise kurucu iktidar tarafından yapılan anayasadır. Bu sıralanışa kurallar (normlar) hiyerarşisi adı verilmektedir. Hiyerarşi içinde daha az soyut kaynak, daha çok soyut olana ve sonunda en üstte yer alan kaynağa aykırı olamaz. Bu hiyerarşi hukuk kurallarının uygulanması bakımından da önemlidir.

İdare Hukuku Kaynakları

• Anayasa
• Kanun = Geçici Kanun
• Kanun hükmünde kararnameler
• Tüzükler
• Yönetmelikler
• Diğer ( adsız) düzenleyici işlemler
• Doktrin ( Öğreti)
• İçtihatlar
• Teamüller
• Genel İlkeler

2577 sayılı İYUK md. 2 idari dava türlerini şu şekilde açıklamaktadır. 

“İdare hukuku, İdari dava türleri şunlardır:

• İdari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep ve konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilen kişiler tarafından açılan İPTAL DAVALARI. 
• İdari işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olan kişiler ( hakları zarar görenler, eksilenler) tarafından açılan TAM YARGI ( TAZMİNAT ) DAVALARI‘ dır.

Bu noktada şunu da belirtmek gerekmektedir. Sözleşmeden doğan davalar ya tam yargı davası ya da iptal davası niteliğinde olacağından aslında kendine özgü bir özellik arz etmezler. 

• Her iki dava türünde de yargılama usul kuralları aynıdır. 
• İptal davalarına sadece idari işlemler konu olduğu halde, tam yargı davasına, idari işlemler, idari eylemler, idari sözleşmeler konu olmaktadır. 
• İptal davasında davayı açan kişiye, davaya konu idari işlemin iptalini isteme olanağı sağlanmaktadır. Ancak tam yargı davasında, davacıya bir hakkın yerine getirilmesi, saldırının durdurulması, eski durumun geri getirilmesi, uğranılan zararın giderilmesi gibi farklı olanaklar sağlanmaktadır. 
• Tam yargı davaları öznel niteliğe sahiptir. ( yani sonuç sadece tarafları bağlar). İptal davaları niteliği ise nesneldir. ( duruma göre genel etkilidir.)
• Tam yargı davasında davacı bir hakkın ihlal edildiğini öne sürmektedir. İptal davası açabilmek içinse bir hakkın ihlal edilmesi gerekmemektedir.  Sadece bir menfaat ihlali olması yeterlidir.  

İdari yargılamada kural olarak, her idari işleme karşı ayrı dava açılmaktadır. Ancak aralarında ilişki olan konularda bir dilekçe ile birden çok işleme dava açılması durumu bazen daha fayda sağlamaktadır. 

Her idari işlem için ayrı ayrı dava açılması kuralı istisnaları şu şekildedir:

• Birden çok idari işleme karşı bir dilekçe ile dava açılması durumu.
• Aynı işleme karşı, birden çok kişilerin, bir dilekçe ile birlikte dava açmaları hali. 
• Aynı işlemden doğan iptal ve tam yargı davalarının beraber açılması durumu.